Antieke tempel
Laatst bijgewerkt: 05-05-2025
Definitie
Een antieke tempel is een religieus gebouw uit de oudheid, meestal opgedragen aan een godheid, gekenmerkt door monumentale architectuur met specifieke structurele elementen en verhoudingen die evolueerden in culturen zoals de Griekse en Romeinse.
Omschrijving
Antieke tempels dienden als centrale religieuze bouwwerken en huisvestten vaak een cultusbeeld van de vereerde godheid. Hoewel het godenbeeld in de tempel stond, vonden religieuze ceremonies en offerandes doorgaans buiten bij een altaar plaats, met het interieur voornamelijk toegankelijk voor priesters. De bouwmaterialen varieerden; vroege Griekse tempels werden deels uit hout en terracotta opgetrokken, later werd vaker gebruik gemaakt van duurzamer natuursteen zoals kalksteen en marmer. Romeinse tempelbouwers pasten ook beton toe voor stevige muren. Kenmerkend is de plaatsing op een verhoogd platform, dat bij Griekse tempels de stereobaat werd genoemd, terwijl Romeinse tempels een meer massieve onderbouw hadden. Belangrijke architectonische onderdelen zijn onder meer zuilen, architraven, friezen (soms met reliëfs) en driehoekige frontons of tympana. Beroemde voorbeelden van antieke tempels zijn het Parthenon in Griekenland en het Pantheon in Rome. De architectonische principes van antieke tempels, met de nadruk op verhoudingen en vorm, hebben latere bouwstijlen zoals de Renaissance en het Neoclassicisme beïnvloed.
Bouworden
De bouwstijl en verhoudingen van antieke tempels, met name in de Griekse en Romeinse architectuur, werden bepaald door architectonische ordes. De drie voornaamste Griekse ordes zijn de Dorische, Ionische en Korinthische. De Dorische orde is de oudste en kenmerkt zich door robuuste zuilen zonder basement en met eenvoudige kapitelen, en een fries bestaande uit trigliefen en metopen. De Ionische orde is slanker en gedecoreerder, met zuilen op een basement, kapitelen met voluten en een doorlopend fries met reliëfwerk. De Korinthische orde is een latere, rijkere variant die vooral herkenbaar is aan het kapiteel versierd met acanthusbladeren. De Romeinen namen deze ordes over en pasten ze naar eigen inzicht aan.
Materialen en Constructie
De vroegste Griekse tempels werden deels opgetrokken uit vergankelijke materialen zoals hout en terracotta. Geleidelijk aan schakelde men over op duurzamer natuursteen, voornamelijk kalksteen en marmer. In de Romeinse bouwkunst werd naast steen ook veelvuldig gebruik gemaakt van beton, vooral voor het realiseren van solide muren, gewelven en bogen. De fundering bestond vaak uit een verhoogd platform; de Grieken kenden de stereobaat, terwijl Romeinse tempels doorgaans op een massieve onderbouw stonden zonder de kenmerkende rondomlopende treden. Bij de bouw in de oudheid en middeleeuwen werden soms ook hergebruikte architectuuronderdelen van oudere constructies, waaronder tempels, toegepast; dit staat bekend als spolia.
Gebruikte bronnen: